شرح گیاه

انتشار بادام معمولی از شبه جزیره بالکان تا آسیای جنوب غربی است و تا ترکستان و عراق پیش می رود در ایران در نواحی نیم خشک و کوهستانی کشت می شود و ارتفاع آن به 8 متر می رسد و درختی بی خار و با انشعابات کوتاه صاف و سبز رنگ زیاد است که رفته رفته به رنگ قهوه ای تیره در می آید. انشعابات آن با ساقه زاویه حاده و یا قائمه تشکیل می دهند. برگهای آن تخم مرغی، نیزه ای تا بیضی با انتهای کشیده یا کند و قاعده ای گوه ای یا گرد، تقریباً چرمی روی آن صاف و پشت آن خزی و حاشیه آن دندانه دار اره ای و ابعاد آن 3 × (12 تا 9) سانتی متر است و دم برگ آن به طول 3-2 سانتی متر می باشد و دارای 4-3 غده است گلهایش سفید یا صورتی و درشت در حدود 4 سانتی متر است و طول پا یک آن 5 میلی متر است میوه یا شفت بادام شبه بیضی مورب یا شبه بیضی کشیده 5-3 سانتی متر فشرده، کمی نوک تیز و مخملی است و هسته آن سوراخ دار و ناوی است. تذکر :بادام تلخ Amygdalus communis L.var amara یکی از ارقام بادام معمولی است که دارای مغز تلخ است و معمولاً به عنوان پایه بادام شیرین بکار می رود. ارقام مهم بادام کریستومورتو (Cristomorto) ، دسی یورلاکوتا (Desmayo Larqueta) فاسیونلو (Fascionello) پیزلس (Peerless) ، دیزوتاداولا (Pizzuta Avola) تاردی نون پاریل (Tardy Nonpariel) ، تگزاس (Texas) وستا (Vesta) فیلیپوسئو (Filippo ceo) ، فراگیولیوگراند (Fra Giulio Grande) ، ژنکو (Genco) ، مارکونا (Marcona) نون پاریل (Nonopareil)

نیاز اکولوژیکی

دما مهمترین فاکتور اقلیمی برای بادام است. بادام برای جوانه زنی یکنواخت در بهار ، به سرمای زمستانه متوسطی نیاز دارد. درخت بادام سرمای زمستان را در حد متوسطی تحمل می کند ولی به علت زود باز شدن گلهای آن تحمل این درخت نسبت به سرمای بهاره کمتر است. نیاز سرمایی برای باز شدن عادی جوانه ها بسته به نوع رقم متفاوت بوده و از 100 تا 700 ساعت پائین تر از 2/7 درجه سانتی گراد متغیر است . خواب جوانه ها به علت وجود غلظت زیاد قنل در آنها می باشد. درخت بادام سرمای زمستانه را تا (20-) درجه سانتی گراد تحمل می کند. در صورتیکه سرما بیش از این حد باشد و سرد شدن هوا نیز به تدریج صورت گرفته باشد درخت بادام مقاومت بیشتری به سرما خواهد داشت. عامل محدود کننده کاشت بادام سرمای بهاره بخصوص در زمان گل یا بلافاصله پس از تشکیل میوه است. شیبهای جنوبی برای کاشت بادام خیلی مطلوب است و زمینهای هموار نیز در صورتیکه دارای هوای ملایمی باشند می توانند مورد استفاده قرار گیرد. در مناطقی که سرمای بهاره متداول است باید از ارقام دیر گل استفاده شود. کاشت بادام به صورت باغات متراکم مناسب نمی باشد. بخصوص ارقامی که حساس به نور هستند در صورتیکه در شدت نور کم کاشته شوند شاخه هایشان کمتر چوبی شده و آندوکارپ آنها سخت تر می شوند. بادام وقتی که در روی نهال بذری بادام پیوند شود در مقایسه با سایر درختان میوه متعدله می تواند شرایط گرم و خشک تابستان را بهتر تحمل کنند. بادام به علت داشتن ریشه های عمقی (بیش از سه متر) و برگهای چوبی شکل مقاومت زیادی نسبت به خشکی دارد در مناطقی که متوسط بارندگی کمتر از 250 میلی لیتر در سال است درختان بادام با فواصل بیشتری کاشته می شوند که معمولاً در اواخر پائیز بذور را به مدت 24 ساعت در آب خیس می کنند سپس سوراخهایی به عمق 8 تا 10 سانتی متر در خاک ایجاد می نمایند و در هر سوراخ سه عدد بذر می کارند. بهترین نهالی که از این سه عدد بذر بوجود می آید انتخاب شده و در پائیز همان فصل بوسیله پیوند جوانه و یا در زمستان بوسیله پیوند شاخه عمل پیوند انجام می شود. بقیه نهالهای بذری نیز حذف می شوند.
img/daneshnameh_up/3/3e/Prunusdulcis2.jpg

ازدیاد رویشی

بادام بوسیله پیوند جوانه و به مقدار کمی نیز بوسیله پیوند ازدیاد می شود. پیوند جوانه در پائیز بهار و تابستان انجام می شود. عمل پیوند در خزانه از 20 سانتی متری و در مزرعه از 30 تا 40 سانتی متر سطح خاک صورت می گیرد. پیوند جوانه پائیزه نیز از 10 مرداد تا 10 مهر انجام می شود پیوندک از جوانه های وسطی و تحتانی شاخه هایی که به تازگی بریده می شوند تهیه ی می‌گردد. انجام آبیاری چند روز قبل از پیوند‏ جدا شدن پوست را تسهیل می کند. به محض اینکه جوانه پیوندک در اوایل بهار شروع به رشد کرد لازم است پایه از بالای جوانه پیوندک قطع شود به این ترتیب نهال پیوندی در پائیز قابل انتقال خواهد بود.و پیوند جوانه بهاره هنگامی انجام میشود که پیوند پائیزه نگرفته باشد و پایه ها پس از حدود دو هفته سربرداری شده و در پائیز قابل انتقال میشوند. به دلیل رشد سریع بادام در مناطقی که فصل رشد طولانیتری دارند انجام پیوند جوانه در خردادماه نیز امکان پذیر است. عمل پیوند بر روی نهالهای بذری یکساله انجام شده و نهال پیوندی در کمتر از یک سال بدست می آید.

ریز ازدیادی

پایه بادام GF 677 یکی از اولین پایه هایی بود که به روش ریز ازدیادی تکثیر گردید و هنوز هم در سطح وسیع با این روش ازدیاد می شود. ارقام بادام نیز با این روش قابل ازدیاد هستند ارقام فراگنس(50 تا 60 درخت در هکتار) با افزایش میزان بارندگی سالیانه تراکم کاشت نیز افزایش می یابد. درختان بادام اغلب در خاکهای غیر حاصلخیز کاشته می شود بنابراین قبل از کاشت برای تعیین میزان کمبود مواد غذایی باید تجزیه خاک صورت گیرد. تجزیه برگی نیز برای تشخیص مقدار و نوع عناصر غذایی خاک مفید است با وجود این ترکیب عناصر غذایی موجود در برگ به عوامل مختلفی مثل خاک، انتشار ریشه ، آبیاری ، مرحله رشد و احتمالاً نوع رقم بستگی دارد.تونو و فاسیونلو با این روش ریشه زایی موفقیت آمیزی داشته و در مرحله سازگاری با محیط بیرون نیز موفق بوده اند.

کاشت

نهالهای بذری یا نهالهای پیوند شده یکساله یا چند ساله که دارای چوب رسیده و ریشه های سالم هستند در پائیز و زمستان کاشته می شوند برای این منظور خاکهایی که با کود آلی آماده شده اند مناسبتر هستند. بهترین زمان کاشت بین اوایل آبان تا اوایل دی است فاصله کاشت درختها بسته به نوع رقم ، پایه، حاصلخیزی خاک و سیستم آبیاری متفاوت است.بنظر می رسد فاصله کاشت 5×5 متر بهترین فاصله برای ارقام پیوند شده بر روی پایه هلوی بذری یا پایه هلو بادام باشد. مقدمات قبل از کاشت. قبل از کاشت درختان بادام باید بادشکن موثری ایجاد شود. برای این کار می توان از ردیفهای درخت و یا کمر بند حفاظتی مصنوعی استفاده کرد. بادشکن مصنوعی هزینه زیادی دارند ولی از همان موقع احداث قابل استفاده است در حالیکه کاشت درخت به عنوان بادشکن از سال سوم که درختها بزرگ می شوند موثر خواهد بود از بین بادشکنهایی که برای بادام استفاده می شوند درختان سرو بهتر از بقیه هستند. تقویت خاک : قبل از کاشت درخت بادام 200 کیلو ازت و 200 کیلو گرم فسفر در هر هکتار به زمین داده می شود.

مراقبتهای زراعی

هرس‌ : عمل هرس در سه مرحله متفاوت از زندگی درخت بادام انجام می شود. (1) در مرحله اوایل رشد (2) در مرحله بادهی (3) جوان کردن درختان پیر هرس مرحله اول هرس فرم دهی است در صورتیکه فرم Vase مورد نظر باشد بلافاصله پس از کاشت نهال را از فاصله یک متری سطح زمین سربرداری کرده و 3 یا 4 شاخه اولیه را از فاصله 10 تا 15 سانتی متری انتهای درخت نگه می‌دارند که چهار چوب درخت را تشکیل خواهد داد. هرس تابستانه 2 تا 3 بار انجام می شود. هرس تابستانه باید در سال دوم انجام شود در هرس زمستانه فقط پاجوشها حذف می شوند و در سال سوم و چهارم ضروری است این در این زمان درخت دارای 3 تا 4 شاخه اصلی است و هر شاخه اصلی 5 تا 7 شاخه کوچکتر دارد و به منظور تسهیل نفوذ نور به وسط درخت باید شاخه های قسمت داخلی را حذف نمود. در مرحله باردهی باید هرس منظمی صورت گیرد تا مقدار محصول بیشتر شود.هرس جوان کردن فقط زمانی انجام می شود که درختها پیر، کم بارده ولی سالم باشند. برای اینکار شاخه های اصلی بریده می شوند و از شاخه های جدید بسیاری که در بهار رشد می کند برای جایگزینی شاخه های اصلی استفاده می گردد

پایه، پایه های انتخابی

ارقام تلخ یا شیرین بادام بعنوان پایه بذری مورد استفاده قرار می گیرند زیرا این پایه ها نسبت به خشکی ، خاکهای آهکی و کلرور آهن مقاوم بوده و طول عمر بیشتری دارند. در نواحی آبیاری شده و مرطوب از نهالهای بذری هلو به عنوان پایه استفاده می شود. نهالهای بذری هلو خیلی یکنواخت بوده و در هنگام انتقال تلفات کمتری دارند. پایه های انتخابی عبارتند از هیبریدهای هلو X بادام (Gf557 , GF 677) آلو (میر و بالان 2032 ، ماریانا 2624، ماریانا 1/8 GF) و هیبریدهای میروبالان X هلویا میرو بالان X بادام.

ازدیاد گیاه

بادام می تواند بوسیله بذر، پیوند روی پایه های بذری بادام، هلو و آلو ، بوسیله پیوند بر روی پایه های انتخابی و نیز به روش ریز ازدیادی تکثیر شود. ازدیاد رویشی کلونها به منظور تولید پایه خیلی مشکل بوده و مورد استفاده قرار نمی گیرد. - ازدیاد بوسیله بذر : تا اواخر 1980 تنها روش ازدیاد بادام استفاده از بذر بود. این روش هنوز هم در ایران افغانستان، یونان و مراکش استفاده می شود. این روش ازدیاد برای یافتن اکوتیپهای جدید مفید است ولی روش مناسبی برای ازدیاد بادام نیست چون بادام بشدت هتروزیکوت و یکنواخت است. در نواحی نیمه خشک که حاصلخیزی کمتری دارند. بذور بادام مستقیماً در محل باغ کاشته می شود و یا اینکه بذور را در خزانه کاشته و در فصل بعد نهالهای بدست آمده را پیوند می کنند. کاشت بذر در باغ به این ترتیب است.