مركبات
اختصاصات دستگاه رویشی
گیاهان تیره مرکبات (Rutaceae) بندرت علفی و غالبا به صورت درخت و یا درختچههایی تیغدار نظیر لیمو هستند. برگهای این گیاهان شکلهای متفاوت دارند. مثلا در طایفه دیوسمه کوچک و باریک ، غالبا فاقد گوشوارک ، پایا ، چرمی و ضخمیماند و در ژابو راندی بطور متناوب و یا متقابل روی ساقه قرار میگیرند. پهنک برگها غالبا به شکلهای گوناگون ، گاهی مانند برگهای گیاهان طایفه دیوسمه باریک و در جهت سطح پشتی لوله میشوند و یا همچون برگهای برونیای استرالیایی عمودی و آویختهاند.
هنک برگ سداب دارای بریدگیهای عمیق است و هر قسمت آن به نوبه خود چند بار دیگر تقسیم میشود. برگهایی به شکلهای مرکب شانهای را اختصاصا در جنسهای پیلوکارپوس و دیکتامنوس میتوان دید. وجود برگهای مفصلدار در جنس لیمو نشانهای از تحلیل رفتن نهایی برگ از تیپ مرکب است. بدیهی است باله و مفصل در دمبرگ این گیاهان با رگبرگ میانی یا اصلی ارتباط دارد و برگچه پایینی آن یکی از برگهای مرکب شانهای است که باقی مانده است. در تمام جنسهای این تیره ، سطح برگها همیشه دارای کیسههای ترشح کننده اسانس از نوع اسکیزولیزوژن است.
اختصاصات دستگاه زایشی
گلها معمولا منفردند ، یا به صورت گل آذینهای گرزن ، چتر ، خوشه و یا دیهیم مجتمع میشوند و با آنکه ساختار گل در این تیره (بویژه در جنس سداب که ساختار گل آن نمونه کاملی به شمار میرود) همانند راسته شمعدانی است ، ولی چنین ساختاری در تمام گیاهان این تیره ثابت نیست. در برخی از جنسهای تیره مرکبات ، گل در معرض دگرگونیهای مختلف قهقرایی قرار میگیرد و گاهی کاملا تغییر میکند.
در این مورد ، بهتر نمونههای قابل ذکر عبارتاند از گلهای بدون گلبرگ در جنس آمپلوروم که در استرالیا میروید و گلهای تک جنس و دو پایه در گزانتوگزیلوم و نیز گلهای دارای پوشش نامنظم در دیکتامنوس و بالاخره گلهای پیوسته گلبرگ و نامنظم در طایفه کوسپاریه. دیسک روی نهنج همیشه در بین پرچمها قرار میگیرد و غالبا رشد یافته و دارای شکلهای مختلف است.
مثلا در سداب و برونیا شکل بالشتک یا تقریبا گرز مانند است و تخمدان روی آن قرار میگیرد. در جنسهای پیلوکاروپوس و کالپیهآ و سیتروس ، دیسک به شکل حلقه یا پیالهای با لبههای منظم و یا موجدار درمیآید. در برخی موارد ، مثلا در جنسهای دیکتامنوس و پتهلئا ، دیسک کاملا برجسته و ستونک مانند است و در حقیقت به صورت نوعی ژینوفور درمیآید که مادگی در راس آن قرار دارد.